جنگ لبنان، آغاز اجرای مرحله دوم طرح خاورميانه بزرگ

احمد زيدآبادیکارشناس مسايل خاورميانه
جنگ لبنان، آغاز اجرای مرحله دوم طرح خاورميانه بزرگ
از سخنان رهبران آمريکا چنين استنباط می ‌شود که حمله انتقام‌جويانه اسراييل به مواضع حزب‌ الله در جنوب لبنان نه فقط اقدامی در جهت مهار اين گروه شبه‌نظامی بلکه آغازی برای اجرای مرحله دوم طرح خاورميانه بزرگ توسط آمريکا و متحدانش است.
در واقع تاکيد جورج بوش، رئيس جمهور آمريکا، و کاندوليزا رايس، وزير امور خارجه اين کشور، بر لزوم ادامه جنگ تا مهيا شدن شرايط آرامش و صلح پايدار در منطقه، نشانگر آن است که ايالات متحده آمريکا جنگ اسراييل و حزب ‌الله را صرفا مقدمه ‌ای برای برداشتن گام بعدی خود در خاورميانه می‌داند.
گامی که از يک سو، مستلزم تضعيف گروه های اسلام‌گرای فلسطينی و لبنانی و به تبع آن ايجاد تحرکی تازه در روند صلح اعراب و اسراييل است و از ديگر سو، تحت فشار قرار دادن دولت‌های ايران و سوريه را برای همسو شدن با نظم منطقه‌ ای جديد در پی دارد.
گام نخست آمريکا برای استقرار نظم تازه‌ در خاورميانه که 'طرح خاورميانه بزرگ' نام گرفته است، در حقيقت با لشکرکشی به عراق و سرنگونی ديکتاتوری صدام حسين آغاز شد.
عراق: گام آسان اول
سرنگونی صدام حسين به سرعت و در مجموع بدون دردسر انجام پذيرفت، اما تحولات داخلی عراق پس از سقوط صدام حسين آنگونه که آمريکايی‌ها علاقمند بودند پيش نرفت و عراق صحنه درگيری‌ بين شورشيان سنی مذهب با نيروهای ائتلاف بين‌المللی به رهبری آمريکا شد و پس از آن نيز خطر جنگ فرقه ‌ای بر اين کشور سايه انداخت.
تحولات عراق سبب شد که برخی تحليلگران طرح خاورميانه بزرگ را شکست خورده بدانند و اراده آمريکا را برای ادامه اجرای اين طرح متزلزل فرض کنند.
اما تحولات جاری لبنان اما نشان می ‌دهد که آمريکا برای اجرای طرح خاورميانه بزرگ مصمم است و با همه مشکلات و موانعی که پيش روی اجرای اين طرح قرار دارد، دولت جورج بوش بديلی برای آن نمی ‌شناسد.
بنابراين، چنين به نظر می ‌رسد که مرحله دوم اجرای طرح خاورميانه بزرگ با جنگ اسراييل و حزب‌ الله آغاز شده است. هر چند که تحولات بعدی تابعی از نتيجه نهايی جنگ خواهد بود، اما به تصور آمريکا و اسراييل، نتيجه جنگ چيزی جز از بين رفتن توانايی نظامی حزب‌ الله و متعاقب آن، نرمش حماس برای پيوستن به روند صلح با اسراييل نخواهد بود.
لبنان: عافبت مبهم گام دوم
به باور دولتمردان آمريکايی رفع بن‌بست در روند صلح بين اسراييل و فلسطينی ‌ها، قاعدتا منجر به بهبود روابط اسراييل با اغلب کشورهای عرب خواهد شد و ايران و سوريه را در منطقه منزوی ‌تر خواهد کرد.
آمريکا و متحدانش اما تنها به منزوی کردن ايران و سوريه نمی ‌انديشند و در پی اعمال فشار شديد بر اين دو کشور برای انطباق سياست‌هايشان با نظم تازه در خاورميانه هستند.
با فرض از دست رفتن موقعيت قدرتمند حزب‌ الله در لبنان، به احتمال زياد سوريه در برابر فشارهای جهانی آسيب‌پذيرتر خواهد شد بويژه اينکه پرونده قتل رفيق حريری نخست وزير فقيد لبنان مانند شمشير دومکليس بالای سر دولت بشار اسد قرار دارد.
مورد ايران اما پيچيده ‌تر است. هر چند که تضعيف موقعيت نظامی حزب الله لبنان به معنای از دست رفتن يکی از اهرم‌های تاثيرگذار ديپلماسی ايران در منطقه و جهان است، اما ايران همچنان از امکاناتی برخوردار است که رويارويی با آن را دشوارتر می‌ کند.
آينده بحران هسته ای ايران
با اين همه، به موازات ادامه جنگ در لبنان، پرونده هسته ‌ای ايران نيز در شورای امنيت سازمان ملل در جريان است و به ابتکار سه کشور اروپايی، پيش ‌نويس قطعنامه ‌ای در اين باره تهيه شده که ايران را ملزم به تعليق غنی‌ سازی اورانيوم و در صورت تخطی از اين درخواست، تهديد به اعمال تحريم می‌کند.
از مجموع گزارش‌ ها چنين بر می ‌آيد که قطعنامه پيشنهادی سه کشور اروپايی به احتمال زياد هفته جاری در شورای امنيت به تصويب خواهد رسيد و چين و روسيه نيز به اين قطعنامه اگر رای مثبت ندهند، آن را وتو نيز نخواهند کرد.
چنانچه از بيانيه علی لاريجانی دبير شورای عالی امنيت ملی ايران بر می ‌آيد، جمهوری اسلامی قصد دارد در برابر تصويب قطعنامه الزام ‌آور، واکنش شديدی از خود نشان دهد که اين واکنش در تندترين حالت تعليق عضويت ايران در پيمان منع گسترش سلاح‌های هسته ‌ای (ان. پی. تی) و در ضعيف‌ ترين شکل، احتمالا اعلام پيشرفت تازه ‌ای در برنامه غنی‌سازی اورانيوم خواهد بود.
واکنش تند ايران به قطعنامه الزام ‌آور احتمالی شورای امنيت، بحران هسته ‌ای جمهوری اسلامی را وارد مرحله ‌ای بسيار خطرناک خواهد کرد، از همين رو احتمال واکنش معتدل ‌تر ايران به قطعنامه منتفی نخواهد بود.
به رغم اين، صدور قطعنامه الزام ‌آور برای ايران در واقع ورود به مرحله پايانی اين بحران خواهد بود که چشم ‌انداز آن اکنون روشن نيست، ولی آنچه روشن است اين است که روزهای توفانی در پيش خواهد بود.